«بسم الله الرّحمن الرّحیم»
چندی پیش که کتاب «کهکشان نیستی» را خواندم، با توجه به جذابیتی که برایم داشت و البته این‌که کتاب هم تقریباً به تازگی منتشر شده بود، دوست داشتم حداقل در حد یک اشاره، کتاب را معرفی کنم. این نکته یکی از انگیزه‌های اصلی برای نوشتن این مطلب هم بود. اما با توجه به شباهت‌های کلی که بین این کتاب و سه کتاب «قلندر و قلعه»، «مردی در تبعید ابدی» و «نخل و نارنج» یافتم، مطلب نهایی اشاره‌ای به هر یک از این چهار کتاب را دربرگرفت. سه کتاب اول را بسیاری از کتابخوان‌ها خوانده‌اند، به‌ویژه «قلندر و قلعه» و «مردی در تبعید ابدی» را که از حیث زمان انتشار قدیمی‌تر هستند، لذا ممکن است، بخش‌های مربوط به آن‌ها برای خوانندگان حاوی نکته‌ی خاص و جدیدی نباشد.
خواندن کتاب «قلندر و قلعه» اثر دکتر سید یحیی یثربی می‌تواند برای به‌دست آوردن یک شناخت اولیه از سهروردی، اندیشه و زندگی او مفید باشد و در عین حال با توجه به داستانی بودن آن، برای خواننده عام (مثل من) ملال‌آور هم نباشد. اما همان‌طور که در مقدمه‌ی کتاب هم آمده است، ممکن است برخی وقایع به اقتضای داستان‌پردازی به ماجرای زندگی سهروردی اضافه شده باشند و دقیقاً مطابق واقعیت نباشند. این نکته، چه در روایت برخی حوادث و چه در زبان و بیان داستان گاهی احساس می‌شود. یعنی، چه از حیث جنس اتفاقات و چه از منظر زبان گفت‌وگوها، گاه یکپارچگی داستان دچار ضعف می‌شود. البته این نکته حائز اهمیت است که نویسنده‌ی این اثر فردی است که عمدتاً به‌عنوان یک استاد، پژوهشگر و نویسنده‌ی آثار علمی و پژوهشی در زمینه‌ی فلسفه و عرفان شناخته می‌شود و نه یک داستان‌نویس.
کتاب «مردی در تبعید ابدی» نوشته‌ی مرحوم نادر ابراهیمی که داستانی پیرامون زندگی ملاصدرا است نیز برای رسیدن به یک تصویر کلی از زندگی و احوالات صدرالمتألهین مفید است. با این حال باید توجه داشت که کتاب، یک کتاب فلسفه یا تاریخ نیست و برای درک فلسفه‌ی ملاصدرا و آگاهی دقیق از جزئیات تاریخی، قطعاً نیاز به مطالعه و تفکر بیشتری وجود دارد. البته ظاهراً مرحوم نادر ابراهیمی برای نگارش این اثر، زمان و توان قابل‌توجهی را صرف پژوهش کرده است.
زبان روایی خاصّ نادر ابراهیمی، خواندن این اثر را دلپذیر و لذت‌بخش می‌کند. البته گفتوگوهای میان ملاصدرا و همسرش، گاه بی‌شباهت به مکالمات بین زوج داستان «یک عاشقانهی آرام» نیستند. با این حال، زبان داستان در سراسر کتاب یک‌دست است و به‌نظرم از این حیث نسبت به کتاب «قلندر و قلعه» برتری دارد.
کتاب «نخل و نارنج» که توسط دکتر وحید یامین‌پور نوشته شده است، داستانی با زمینه‌ی تاریخی مذهبی است که می‌تواند خواننده را ضمن مطالعه‌ی یک داستان زیبا و گیرا و لذت‌بخش، با ابعادی از زندگی یک فقیه بزرگ و نامی نیز آشنا کند. زبان روایت، زیبا و دلنشین است و البته شباهت‌هایی به زبان داستان‌گویی مرحوم نادر ابراهیمی در کتاب‌های «یک عاشقانهی آرام» و «مردی در تبعید ابدی» دارد، به‌ویژه در بخش‌های مربوط به گفتوگوهای میان شیخ مرتضی انصاری و همسرش. ضمن این‌که به‌نظرم در مواردی، ردپایی از آثار و اندیشه‌ی شهید آوینی دیده می‌شود. با توجه با این‌که پیش از مطالعه‌ی این کتاب فقط با وجه رسانه‌ای شخصیت آقای یامین‌پور آشنایی داشتم، صادقانه باید بگویم که مطالعه‌ی این کتاب برایم شیرین‌تر از چیزی بود که انتظار داشتم.
آخرین کتاب، «کهکشان نیستی»، داستانی بر اساس زندگی آیت‌الله سید علی قاضی طباطبایی به قلم آقای محمدهادی اصفهانی است. کتابی است عجیب درباره‌ی شخصیتی شگفت‌انگیز. یکی از امتیازات بزرگ این کتاب، استناد آن به روایات و خاطرات افراد شناخته‌شده و معتبر است که البته با روایتی زیبا و جذاب از نظر زبان همراه شده است. حتی بخش‌هایی که از قول افراد نقل نمی‌شوند و مثلاً از زبان یک موقعیت مکانی یا زمانی روایت می‌شوند، در هماهنگی با بخش‌های دیگر هستند، اگرچه حاصل ذوق و اندیشه‌ی نویسنده هستند که البته این موضوع بیانگر آن است که نویسنده‌ی کتاب که ظاهراً طلبه‌ای ساکن نجف است، نویسنده‌ای اهل ذوق و اندیشه است. گذشته از روایت یک داستان جذاب، این کتاب می‌تواند برای خواننده آموزه‌های عملی مفیدی همراه داشته باشد. با این‌که این کتاب در حدود 550 صفحه است و نسبت به سه کتاب پیشین که هر یک در حدود 250 تا 300 صفحه هستند حجم بیشتری دارد، اما داستان تا انتها جذابیت خود را حفظ می‌کند و حتی این میل را در خواننده حفظ می‌کند که «کاش تمام نشود».
باید توجه داشت که با توجه به بازه‌ی زمانی حیات هر یک از افرادی که زندگی آن‌ها موضوع این چهار کتاب قرار گرفته است، چندان دور از ذهن نخواهد بود که آثار و روایت‌های کتبی و شفاهی در دسترس و قابل استناد پیرامون زندگی آن‌ها با نزدیک شدن به زمان حال افزایش یابد و ازین‌رو بتوان تصویر دقیق‌تر و جامع‌تری از زندگی و زمانه‌ی آن‌ها ترسیم کرد، اگرچه میزان آثار مکتوب باقی‌مانده از خود آنان نیز قطعاً حائز اهمیت است.
سلام. ممنون برای معرفی...